Geceleri uyuduğumuzda bedenimiz dinlenmeye geçse de zihin, en az gündüz olduğu kadar meşguldür. Günlük yaşamda bastırılan, söylenemeyen, bilinç düzeyine çıkamayan birçok düşünce ve duygu, gecenin örtüsü altında rüyalar aracılığıyla kendine bir yol bulur. Psikodinamik kuram açısından rüyalar, sadece zihinsel süreçlerin rastgele imgelerinden oluşmaz; aksine, içsel çatışmaların, arzuların ve bilinçdışı materyalin sembolik ifadeleridir.
Rüyaların Yolu
Sigmund Freud’un “Rüyaların Yorumu” (1900) adlı eseri, rüyaların doğasına dair modern psikodinamik düşüncenin temelini oluşturur. Freud’a göre rüyalar, bastırılmış arzuların ve içsel çatışmaların simgesel anlatımlarıdır. Bilinçdışı, uyanıkken sansürlenen ve bastırılan dürtüleri rüyada dolaylı bir yolla dışa vurur. Bu yüzden rüya, doğrudan bir anlam taşımaz; tersine, onu anlamak için simgesel içeriğinin çözümlenmesi gerekir.
Freud rüya içeriğini ikiye ayırır:
- Açık içerik (manifest content): Rüyada gördüğümüz, hatırladığımız olay ve imgeler.
- Gizil içerik (latent content): Rüyanın asıl anlamı, yani bastırılmış arzuların sembolik ifadesi.
Bu ayrım, psikodinamik bakışın en ayırt edici yönlerinden biridir. Çünkü bu kurama göre, rüyanın görünür yüzü yanıltıcı olabilir; gerçek anlam, altında yatan derinliklerde gizlidir.
Rüyaların İşlevi
Freud, rüyaların bir tür “arzunun gerçekleşmesi” olduğunu savunsa da, sonraki psikanalistler bu görüşü genişletmiştir. Örneğin, Carl Gustav Jung, rüyaları bireysel bilinçdışının ötesine taşıyarak kolektif bilinçdışına yerleştirir. Jung’a göre rüyalar sadece bastırılmış arzuların değil, ruhsal dengeyi sağlama çabasının da ifadesidir. Rüya, benliğin gelişimi için bir mesaj taşıyabilir.
Diğer taraftan Wilfred Bion gibi bazı psikanalistler, rüyaları sadece anlam üretmekle değil, zihinsel işleme sürecinin bir parçası olarak da değerlendirir. Bion’a göre rüyalar, işlenmemiş duyguların düşünceye dönüşmesine yardımcı olur. Bu yönüyle rüya, ruhsal açıdan sindirilemeyen yaşantıların zihinsel olarak “hazmedilmesine” katkı sunar (Ogden, 2005).
Günlük Yaşam ve Rüyalar
Psikodinamik bakış açısına göre, rüyalar yalnızca travmaların veya dramatik arzuların değil; aynı zamanda sıradan görünen deneyimlerin de bilinçdışı anlamlarını taşıyabilir. Örneğin, sabah işe geç kalma kaygısıyla görülen bir rüya, basit bir plan aksamasından ibaret olmayabilir. Bu rüya, kişinin zaman yönetimi üzerindeki kontrol ihtiyacını, başarısızlık korkusunu ya da eleştirilme kaygısını yansıtıyor olabilir.
Rüyalar genellikle çarpıtılmış, karışık ya da absürd görünebilir. Ancak bu, onların anlamsız olduğu anlamına gelmez. Aksine, bu çarpıtma mekanizmaları —yön değiştirme, yoğunlaştırma, simgesel temsil— zihnin sansür sisteminden geçerken ortaya çıkan savunma düzenekleridir. Bu nedenle bir rüyayı anlamaya çalışmak, kişinin iç dünyasına yapılan özenli bir kazı çalışması gibidir.
Rüyalarla Çalışmak
Psikodinamik terapi süreçlerinde rüyalar, danışanın içsel dünyasını anlamak için değerli bir araçtır. Rüyalar, danışanın bilinç düzeyinde ifade edemediği ya da farkında olmadığı çatışmaları ortaya çıkarabilir. Bu da bireyin kendini tanıma sürecinde eşsiz bir fırsat sunar.
Rüya içerikleri, sadece bireyin iç dünyasını değil; aynı zamanda geçmiş yaşantılarla olan bağlantılarını, çocukluk deneyimlerini ve travmalarını da açığa çıkarabilir. Bu yönüyle rüyalar, psikodinamik yaklaşımda zamanın lineerliğini aşan bir bilinçdışı arşiv gibi işlev görür.
Sonuç Yerine: Rüyayı Dinlemek
Her gece zihnimiz bir sahne kurar. Bu sahnede oyuncular tanıdık ama roller değişmiş, olaylar tanıdık ama anlamı belirsizdir. Rüyalar, bireyin iç dünyasından gelen mesajları taşır; onu çözümlemek, yalnızca rüyayı değil, kendimizi anlamak demektir. Psikodinamik bakış açısı, bu sessiz anlatılara kulak veren bir duyarlılık geliştirir. Rüyayı ciddiye almak, bilinçdışının diliyle diyaloga geçmenin ilk adımıdır.
Klinik Psikolog Ece İNCE
Kaynakça
- Freud, S. (1900). The Interpretation of Dreams. Macmillan.
- Jung, C. G. (1964). Man and His Symbols. Dell Publishing.
- Ogden, T. H. (2005). On psychoanalytic work with dreams. International Journal of Psychoanalysis, 86(3), 527–546. https://doi.org/10.1516/1U7N-AY51-KY62-JP02
- Bion, W. R. (1962). Learning from Experience. Heinemann.
- Gabbard, G. O. (2010). Long-Term Psychodynamic Psychotherapy: A Basic Text (2nd ed.). American Psychiatric Publishing.