Şizotipal Kişilik Bozukluğu, bir kişinin tuhaf düşünce ve davranışları, sıra dışı inançları ve tuhaf sosyal davranışları sergilediği bir kişilik bozukluğudur. Tuhaf konuşma tarzları ve sosyal olarak beklenmedik giyim tarzları da karakteristiktir. İlişki kurmakta zorlanan bu kişiler, genellikle gerçeklikleri çarpıtırlar. Bu kişiler kuşkucu düşüncelere ve olağandışı anlamlar barındıran referans fikirlerine sahiptirler. Altıncı his, telepati gibi batıl inançlara inanabilirler.. Garip, büyüsel inanışları, batıl inançları, gerçekte var olmayan kişilerden mesaj aldığına yönelik düşünceleri vardır. Referans düşünceleri vardır. Vücutlarında bir bölgenin büyüdüğünü ya da vücüdunda bir böcek gezdiği gibi bedensel ilüzyonlar duyumsarlar. Alışık olduğu sosyal ortamlarda bile aşırı kaygı ve korku duyarlar.Yakın ilişki içerisine girme becerilerinde azalma gözlenir .Bu bozukluğa sahip bireyler genellikle toplumsal normlardan sapmış, eksantrik veya garip olarak algılanabilirler.
Şizotipal Kişilik Bozukluğu DSM-5 Tanı Kriterleri
- Referans (alınma, etkilenme) düşünceleri
- Kültürel değerlerle uyumsuz olan ve bireyin davranışları etkileyen, alışagelmişin dışında inançlara sahip olma ya da büyüsel düşünme.
- Olağan dışı algısal yaşantılar yaşama.
- Tuhaf düşüncelere sahip olma ya da konuşmalar yapma.
- Kuşkuculuk.
- Uygunsuz ya da kısıtlı duygulanım.
- Alışagelmişin dışında davranışlar sergileme veya tuhaf görünme.
- Birinci derece akrabalarının dışında yakın arkadaşlarının ya da sırdaşlarının olmaması.
- Yakınlaşmayla azalmayan aşırı sosyal kaygı, olumsuz değerlendirileceğine ilişkin yoğun paranoid korkular.
Şizotipal Kişilik Bozukluğu Nedenleri
Olumsuz yaşantılar, özellikle çocukluk döneminde yaşanan ihmal, istismar ve travmatik deneyimler, bireyin duygusal düzenlemesini etkileyerek bu bozukluğun semptomlarının ortaya çıkmasına zemin hazırlar. Genetik yatkınlık da önemli bir faktördür. Ailesinde şizotipal veya şizofreni hastası olmak bu bozukluğun oluşma olasığını arttırıyor. Şizofreni tanılı bir ebeveyne sahip olmanın genetik bir yatkınlık sağlamasının yanı sıra, ebeveyninin şizofreni ile ilişkili birtakım davranışlarını gözlemleyen ve bunu taklit eden çocuklarda “büyülü” paranormal inancının gelişimi de söz konusu olabilir (Dobbert)
Şizotipal Kişilik Bozukluğu Genel Görünümü
Şizotipal bozukluğuna sahip olan bireyler kuşkucu düşüncelere ve olağandışı anlamlar barındıran referans fikirlerine sahiptirler. Garip konuşma tarzları ve ilginç giyimleriyle hemen dikkat çekerler. Sohbet esnasında konudan konuya atlayarak kesik ve anlamsız konuşurlar. Aynı şeyleri tekrar edip dururlar.
Şizotipal Kişilik Bozukluğu olan insanlar yalnız yaşam sürme eğilimindedir. Yoğun bir sosyal kaygı nedeniyle ilişki kurmakta zorlanabilirler. Alışık olduğu sosyal ortamlarda bile aşırı kaygı ve korku duyarlar. Toplumun dışında ya da aşırı içine kapanık değilerdir ancak tuhaf, sıradışı bir izlenim verirler. Genellikle büyülere ve üç harflilere çok büyük merak duyarlar. Falcılıkla, cincilikle uğraşan insanların büyük bir bölümünde bu bozukluk görülmektedir. Hastaların büyük bir bölümü ruhlarla, görünmeyen varlıklarla ilişkilerinin olduğunu iddia ederler. Yolda yürürken birisi kendisine baksa, bakan kişinin cin olduğunu düşünebilir ve bu yüzden kendisine baktığını iddia edebilir. Bu kişiler genelde belli yerlere, mekanlara giderler. Kendilerini farklı, özel, yetenekli ya da doğaüstü bireyler olarak görme eğilimindedirler. Genelde başkalarını güvenilmez, düşmanca ve onların özel yeteneklerini anlamayan sıradan kişiler olarak görürler. Buna göre, temel stratejileri sıra dışı görünüm veya farklı davranışlar sergilemek, diğerlerinden uzak durmak ve kendilerini korumak için özel yeteneklerini veya büyülü güçlerini kullanmaktır
Şizotipal Kişilik Bozukluğu Tedavisi
Şizotipal kişilik bozukluğunda tedavide, psikofarmakolojik tedaviler ve psikoterapi kullanılır. Tedavi genellikle bireyde görülen belirtileri azaltmada ve sosyal işlevselliğini geri kazandırmaya yöneliktir. Psikoterapi olarak bireysel terapi, grup terapisi ve sosyal beceri eğitimleri kullanılmaktadır.